Hısnkeyf Kolu (1102-1232). Musul Emîri Kürboğa’nın ölümü üzerine Musul halkı, vali olarak Emîr Karaca’ya karşı Türkmen Mûsâ’yı desteklediler; Cezîre Emîri Çökürmüş ise Mûsâ’ya karşı çıktı. Bunun üzerine Mûsâ, Sökmen’den yardım istedi ve karşılığında Hısnıkeyfâ ile 10.000 dinar vermeyi vaad etti. Sökmen’in desteğini alan Mûsâ Çökürmüş’ü bozguna uğrattı, ancak kendisi kısa bir süre sonra öldürüldü. Sökmen ise Hısnıkeyfâ’ya giderek şehri Mûsâ’nın nâibinden teslim aldı ve Artuklular’ın Hısnıkeyfâ kolunu kurdu. Sökmen buradaki hâkimiyetini sağlamlaştırmak için Sultan Tapar’a bağlılığını arzederek onun hizmetine girdi. Mardin şehri bu sıralarda Sökmen’in yeğeni Yâkūtî’nin hâkimiyeti altında idi. Onun ölümü üzerine çıkan anlaşmazlıktan faydalanan Sökmen 1103 yılında burayı da ele geçirmeye muvaffak olarak Diyarbekir havalisinin büyük bir kısmını kendisine bağladı. Sökmen 1104 yılında Haçlılar’ı Emîr Çökürmüş ile beraber ağır bir bozguna uğrattığı gibi Kudüs Kralı I. Baudouin ile Urfa Kontu I. Josselin’i de esir aldı. Ancak bu zaferden kısa bir süre sonra hastalanan Sökmen Ekim 1104’te öldü ve yerine oğlu İbrâhim geçti. İbrâhim, amcası İlgazi’ye tâbi olmak zorunda kaldı. İbrâhim’in 1108 yılında ölmesiyle kardeşi Dâvud Artuklu hükümdarı oldu. Dâvud, Musul Atabegi Zengî’ye karşı Mardin Hükümdarı Timurtaş ile ittifak yaptı (1130). Dâvud’un Türkmenler üzerindeki nüfuzu çok kuvvetli idi. Onlardan temin ettiği kuvvetlerle Musul atabegine karşı çıktı ise de mağlûp olup Serce ve Dârâ’yı Zengî’ye terketmek zorunda kaldı. 1 Ağustos 1144’te ölen Dâvud’un yerine oğlu Fahreddin Kara Arslan geçti. Kara Arslan, Zengî’ye karşı Anadolu Selçuklu Sultanı I. Mesud ile anlaştı. Zengî’nin Ca‘ber Kalesi muhasarasında öldürülmesiyle rahatlayan Kara Arslan, Gerger ve Harput’u ele geçirdi (1150). Zengî’den sonra Halep hükümdarı olan oğlu Nûreddin Mahmud ile ittifak yapan Kara Arslan 1167’de öldü ve yerine oğlu Nûreddin Muhammed geçti. Onun zamanında Eyyûbîler Suriye’de kuvvet kazanmaya başladılar. Muhammed, Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin himayesine girerek onun Musul ve Âmid muhasaralarına katıldı. Âmid’i ele geçiren Selâhaddin, hizmetine karşılık burayı Muhammed’e verdi (1183). Muhammed’in yerine oğlu Kutbüddin II. Sökmen geçti (1185). Sökmen, Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin ölümünden faydalanarak bir kısım yerleri kurtarmaya çalıştı (1193). Sökmen ölmeden önce yerine memlükü ve eniştesi Ayaz’ı halef gösterdi. Ancak kumandanlar birkaç gün sonra Ayaz’ı tahttan indirip Sökmen’in kardeşi Nâsırüddin Mahmud’u hükümdar yaptılar. Mahmud önce, Eyyûbîler’den el-Melikü’l-Âdil ve el-Melikü’l-Kâmil’e, sonra da Anadolu Selçuklu Sultanı I. İzzeddin Keykâvus’a tâbi oldu. 1222 yılında ölen Mahmud’un yerine oğlu Melik Mesud geçti. Melik Mesud zamanında Eyyûbî Hükümdarı el-Melikü’l-Kâmil önce Âmid’i, daha sonra da Hısnıkeyfâ’yı zaptederek Artuklular’ın bu koluna son verdi (630/1232).